Het schilderen van Wolkenluchten

Het schilderen van wolken is enorm boeiend. Wolkenluchten zijn er in allerlei soorten en verschijningen, je kunt het zo gek niet verzinnen. Het realistisch schilderen van wolken blijkt toch niet zo eenvoudig te zijn. Dankzij enkele basisregels creëer je logica in de ogenschijnlijke chaos.

• Waar komt het licht vandaan? Zelfs als wolken de zon geheel afdekken, dan nog is het van het grootste belang te beseffen waar de zon zich bevindt. Beschouw wolken als objecten en bouw de vorm op vanuit een belichte zijde en een schaduwzijde.
• Wolken reflecteren een deel van het licht. Een ander deel van het licht dringt in de wolk door. Afhankelijk van het type wolk zal een deel daarvan door de wolk heen schijnen.
• Staat de zon hoog, dan komt het licht van boven en zijn de bovenkanten van de wolken belicht. De schaduwzijde toont donkerder.
• Staat de zon laag, zoals bij dageraad en een zonsondergang, dan worden wolken juist aan de zijkant en onderzijde belicht. De schaduwzijde toont donkerder.
• Schilder het contrast. Schaduw is de tegenpool van licht. Hoe feller het licht, hoe dieper de schaduw. Bij een open wolkendek, waarbij je ook blauwe lucht ziet, zijn de contrasten groter dan bij een gesloten wolkendek.
• Bij een gesloten wolkendek ontstaat veel meer diffuus licht. Diffuus licht is, in tegenstelling tot een puntlichtbron, breed en richtingloos.
• De roodkoperen ploert (de zon) schemert altijd door het wolkendek heen, zelfs op een donkere decemberdag. Je kunt dit effect bereiken door een roodkoperen imprimatura te schilderen. Bijvoorbeeld met vermiljoen oranje. De wolken schilder je met transparante en semi-transparante verven. Iets van die oranje gloed zie je terug in de beschildering. Voorbeeld.
• Wolken kleuren naar het licht waarmee ze bestraald worden. De kleur van het licht wordt bepaald door het seizoen en het tijdstip van de dag. In het blauwe uur tonen ze blauw en violet. In het gouden uur tonen ze oranje en geel.
• Wolken temperen doorschijnend licht. Daardoor toont het midden vaak donkerder dan de randen.
• Wolken volgepakt met vocht (regen en ijskristallen) temperen het licht behoorlijk en tonen daardoor donker, soms neigend naar groen, indigo en donkerviolet.
• De hemel, zoals wij die vaak zien, heeft een gradiënt (verloop van boven naar beneden) van donkerblauw naar lichtblauw. Schilder het blauw niet te intens (foto’s zijn misleidend). Begin met het mengen van een middentoon. Koningsblauw, opgelicht met zinkwit en gebroken met een puntje vermiljoen of cadmium rood midden. Voor het donkerblauw, hoog in de lucht, voeg je enig ultramarijn blauw en een tipje ivoorzwart toe. Voor het lichte blauw, tot aan de kim, voeg je meer wit, enig ceruleumblauw en een tipje vermiljoen oranje toe. Zo creëer je een verloop van donker naar licht. De wolken partijen houdt je vrij. Na iedere beschildering volgt een gang van tamponneren met een grote kwast en het verdassen met een daskwast.
• Meng nu een middengrijs. Bijvoorbeeld vanuit een donker mengsel van ultramarijnblauw en ruwe omber waaraan je zinkwit toevoegt. De toon van het middengrijs maak je identiek aan de toon van het middenblauw. Schilder nu de randen van de wolken. Aan de bovenzijde met een donkerder grijs, aan de onderzijde met een lichter grijs. Wolken zijn zachte verschijningen met zachte verlopen en overgangen. Tamponneer nu met een kleine kwast de overgangen van grijs in blauw.
• Gebruik warme grijzen op lichte plekken en koele grijzen op donkere plekken. Zie het mengen van grijzen ….
• Het landschap weerkaatst ook enig (groenig) licht. Dat zie je ook wel terug in de onderzijde van wolken.
• Perspectief: Wolken hebben een bovenlaag en een onderlaag.
• Wolken die zich dichterbij bevinden,  zie je hoog in het beeld, ze tonen groot en hoog en drie- dimensionaal. Je ziet vooral de onderzijde. Tussen de wolken zie je vaker het blauw van de hemel.
• Wolken die het verst van je verwijderd zijn bevinden zich laag in het beeld, nabij de horizon. Ze tonen klein en langgerekt. Je ziet voornamelijk de zijkant. De reeksen wolken overlappen elkaar van voor naar achter. Je ziet daardoor vrijwel geen hemel/blauw.
• Gebruik voor het schilderen van wolken voornamelijk transparante verven. Schilder in dunne lagen. Laat de verflaag tussentijds goed drogen. Wellicht gaat je voorkeur uit naar het sneldrogende alkydverf of het gebruik van een alkyd medium. Lees …
• Transparant wit (Talens, Rembrandt) is geschikt om in een laatste fase de indruk van diffuus licht na te bootsen. Je kunt het transparant wit ook goed mengen met een puntje van een transparante kleur. Meng dit wit intensief met enig medium (het is anders wat klonterig) en breng het glacerend aan. Via een schilderlap verdeel je de verf. Je kunt besluiten om er, na droging,  vervolgens weer een nieuw wolkenlaagje overheen te schilderen.
• En verder, alles kan en alles mag. Ik blijf me keer op keer verbazen over de diverse en prachtige wolkenluchten. Kijk eens naar werk van Joseph Mallord William Turner.
• Bezoek ook eens de site van Janhendrik Dolsma. Zijn instructievideo’s zijn top.