TOETS & PENSEELSTREEK
Toets & Penseelstreek
De toets is in de schilderkunst de wijze waarop de schilder de kwast of het penseel op het doek plaatst en de verf op het paneel of doek aanbrengt. Deze penseelstreek kan variëren van dik, of grof, tot (zeer) fijn en van langzaam tot snel.
Richting van de penseelstreek
Met enkele goed geplaatste penseelstreken wordt al heel veel bereikt. De streekrichting draagt enorm bij aan het vorm geven van een object in een voorstelling. Denk in richting, beweging, vorm en toon. Met korte streken breng je verf van de juiste toon aan. Het effect wordt nog beter bereikt wanneer je, binnen de streek, variatie in kleur en toon bereikt. Dit doe je door met vrij droge verf met verschillende kleur en /of toon losjes op te brengen. De verfstreken gaan leven.
Opmerking: De neiging bestaat om een vorm, binnen de contouren, zo handig en snel mogelijk te vullen met verf zonder acht te slaan op de streekrichting. Probeer dit te voorkomen.
Variatie in penselen en kwasten
Natuurlijk kun je de penseelstreken opbrengen met een verscheidenheid aan penselen en kwasten. Varieer in grootte, vorm en stijfheid/hardheid van haren. Probeer vaker de grotere maten met grover haar. Juist daarmee kun je de penseelstreek krachtig, duidelijk en zichtbaar maken.
Voorbeeld: Boomstam
Schilder de stam van de boom met een plat penseel. Maak horizontale penseelstreken. Met korte streken wordt donkere verf vanaf de schaduwzijde naar de hartlijn opgebracht. Vervolgens wordt lichte verf vanaf de belichte zijde naar de hartlijn opgebracht. Met lichte druk en met de platte zijde van een kleiner penseel worden de donkere knoesten en het reliëf van de bast in de verf gezet. Met een warme tint aan de belichte zijde en een koele tint aan de schaduwzijde wordt de boomstructuur extra geaccentueerd.
Opmerking: Natuurlijk is het makkelijker om de boomstam te schilderen via verticale penseelstreken. Met een donkere toon aan de schaduwzijde, een middentoon in het midden en een lichte toon aan de zijde waar het licht op valt. Probeer het eens anders zoals hierboven beschreven. Je zult zien dat het resultaat veel interessanter wordt.
Voorbeeld: Duinlandschap met overgang naar zee.
De penseelstreken volgen de richting van:
- de helling van het duin
- de schaduwen
- het karrespoor
- de opgaande groei van het helmgras.
Met een dergelijke variatie aan penseelstreken gaat een eerste beschildering (zoals in de afbeelding) al leven.
