Wat is kleur – fysiologisch en mentaal
Fysiologisch
Kleur is in dit verband de prikkel die in het oog valt, die wordt waargenomen door zintuigcellen en die vervolgens door de hersenen wordt geïnterpreteerd. Kleur is een beleving. Ons netvlies heeft aparte zintuigen voor kleur en voor helderheid of toonwaarde. Kleur registreren wij met de zogenaamde “kegeltjes”, toonwaarde met de “staafjes”. Deze cellen zijn vernoemd naar de vormen die ze hebben. Ons oog bevat miljoenen kegeltjes en staafjes, maar ze zijn niet gelijk over het netvlies verdeeld. De kegeltjes bevinden zich vooral in het midden van het netvlies, de staafjes meer aan de rand. Daardoor zien we vooral de kleur van voorwerpen recht voor ons. Aan de rand van ons gezichtsveld verdwijnen de kleuren. We zien daar voornamelijk grijstonen. Voor het functioneren van kegeltjes is een bepaalde lichtsterkte nodig. In de schemer vallen ze uit, terwijl de staafjes ook het zwakste licht nog kunnen registreren. Daardoor zie je in de schemer geen kleur en alleen toonwaarden.
Mentaal:
Frappant is, dat het verhaal van de drie additieve primairen terugkomt bij de kegeltjes. Wij hebben namelijk precies drie soorten kegeltjes: voor rood, groen en ultramarijn. Dat zijn de kleuren die onze ogen echt zien. Alle andere kleuren die wij “zien” zijn het gevolg van interpretatie: mentale menging.
De weg die kleuren in ons brein ondergaan lijkt minder doorgrondelijk dan het natuurkundige en fysiologische deel tot nu toe. Verschillende mensen zien kleuren verschillend. Bovendien is ook voor één persoon “kleur alleen kleur als er kleur naast staat”. Kleuren beïnvloeden elkaar enorm. We hebben betekenissen en emoties bij kleuren. We ervaren geel als een kleur die helderder is dan wit. We vinden kleurcombinaties mooi of lelijk. Over kleur valt te twisten en kleur is de bron van veel gezichtsbedrog.
Voor de kunstenaar zijn kleuren de “klanken van de vorm”. Dit klinkt te zweverig, maar je kunt een verband leggen met begrippen in de muziek: klank is melodie en vorm is maat en ritme. Stukken uit de muziekleer zou je kunnen vertalen naar de schilderkunst. Wat klank en vorm met elkaar doen is een wetenschap op zich.
Bron: Kunstacademie Haarlem Leiden
Zie ook: Kleur Begrippen & Omschrijvingen
Figuren: Vormen, kleuren, tonen. De manier waarop onze hersenen dit interpreteren. Bizar.
